Con
người hiện đại dường như sinh ra đã quen với tính sở hữu. Tính sở hữu đã phổ biến
đến mức khiến hầu hết mọi người coi đó như một đặc tính tự nhiên, hiển nhiên.
Có ai mà không mong muốn sở hữu từ vật chất, đến tình cảm? Khi là một đứa trẻ
nhỏ, bé sẽ đòi đồ chơi của con, đồ ăn của con, mẹ của con…Khi lớn lên, con người
càng ham muốn nhiều thứ. Nhà của tôi, xe của tôi, tài khoản ngân hàng nhiều con
số của tôi…Cho đến người yêu của tôi, vợ/ chồng của tôi, con của tôi…Và có lẽ
xã hội không xa lạ gì với quan niệm, sở hữu càng nhiều thì càng thành công,
càng có cuộc sống đáng mơ ước, là hình mẫu lý tưởng để vươn tới, là đích đến để
mỗi người nỗ lực không ngừng. Như vậy mới là thành công, như vậy mới là đáng sống,
mới là sống một cuộc đời xứng đáng. Không giàu có thì sao có điều kiện lo cho
những người thân yêu của mình? Không giàu có thì sao có thể sống hạnh phúc được?
Quan
niệm trên không phải không có lý. Tôi có lẽ cũng vẫn sống với quan niệm đó: vẫn luôn tích cóp để làm tăng thêm
danh sách sở hữu của mình.
Nhưng
đâu đó, đôi lúc, tôi thoáng ý thức được rằng: sở hữu chưa hẳn là một điều tốt.
Nếu
bạn từng có lần dọn dẹp nhà cửa, tủ quần áo, sách vở…mất rất nhiều thời giờ để
lọc ra và bỏ bớt những thứ không cần thiết, hẳn đã có lúc bạn thấy phiền với những
thứ mình đang sở hữu, và muốn vứt bỏ đi cho vơi nhẹ. Ví dụ nhỏ nhặt như khi dọn
tủ quần áo chẳng hạn. Ngày nay, khi đời sống vật chất ngày càng đầy đủ, quần áo
không còn thiếu thốn như trước, giá thành lại rẻ (để tránh tranh cãi không cần
thiết về vấn đề rẻ, tôi chỉ xin đề cập đến quần áo phổ thông ở các chợ dân sinh
đối với tầng lớp có thu nhập trung bình khá trong xã hội). Các chị em rất dễ
mua sắm nhiều quần áo. Rồi bỗng một ngày, chị em nhận thấy cái tủ chứa đã quá
chật. Chị em lọc bỏ quần áo lâu không mặc, hoặc không còn thích hợp với trào
lưu hiện tại, và thấy đồng đồ này thật phiền phức, chị em muốn cho đi, thanh lý
đi. Tất nhiên, trước đây, họ đã dành rất nhiều tiền và thời gian để mua chúng về.
Rồi bỗng một ngày, họ nhận thấy việc sở hữu chúng không còn đem lại niềm vui, hạnh
phúc, mà đã biến thành sự phiền phức. Hoặc như với những người thường xuyên
thay đổi chỗ ở, hẳn họ sẽ có những lúc phiền lòng khi phải đóng gói và vận chuyển
những món đồ mà họ sở hữu. Sở hữu càng nhiều, càng phiền.
Ở
góc nhìn khác, khi bạn sở hữu nhiều tiền, bạn lo lắng cho số tiền mà mình sở hữu.
Làm sao để giữ được chúng an toàn? Làm sao để số tiền đó sinh sôi, nảy nở tốt?
Đầu tư vào đâu? Đến đây, có thể bạn sẽ cười tôi điên. Lo như vậy, ai chẳng muốn
lo. Nhưng vấn đề là ở chỗ, khi bạn càng sở hữu nhiều, bạn sẽ càng muốn sở hữu
nhiều hơn nữa. Và đó mới là điều làm bạn phiền muộn, và phải căng sức ra lo
toan hàng ngày.
Ở
góc nhìn khác, có nhiều người thường được gọi là “sinh ra đã ở vạch đích”, tức
là sinh ra trong một hoàn cảnh giàu có, không cần phải lao động, lo toan gì cho
cuộc sống. Không ít người trong số họ phát triển theo hướng rất tốt, họ vận dụng
điều kiện của mình để làm nhiều việc có ích cho xã hội, không ngừng cống hiến
cho cộng đồng chung. Nhưng cũng có một bộ phận không nhỏ ỷ lại vào điều kiện,
lười làm, sa đà vào ăn chơi, không tìm thấy ý nghĩa của cuộc sống, dẫn đến huỷ
hoại chính bản thân mình. Chắc hẳn bạn đã nghe nhiều những mẩu chuyện cậu ấm cô
chiêu ăn chơi, huỷ hoại cuộc đời mình. Hay những mẩu chuyện kiểu “người giàu
cũng khóc”. Khi đó, sự giàu có vật chất lại đem đến bất hạnh cho con người.
Ở
góc nhìn khác, đối với phương diện tình cảm. Khi bạn yêu thích một người, bạn dễ
có ham muốn sở hữu người đó. Ham muốn sở hữu có thể tạo ra cho bạn nhiều biểu
hiện thái quá như chói buộc quyền tự do của người mình yêu, hay lo sợ mất đi
người yêu, nghi kỵ, ghen tuông, buồn khổ…Lúc này, sự sở hữu không chắc sẽ đem lại
hạnh phúc cho bạn và cho người bạn yêu. Hay đối với con cái, bạn dễ dàng nghĩ
là con cái là sở hữu của mình, có trách nhiệm phải theo sự chỉ bảo của mình,
mong muốn của mình. Con cái làm theo ý mình là tốt cho con, đó là biểu hiện của
tình yêu thương. Nhưng, điều này cũng thường mang đến nhiều bức bối, phiền muộn
cho con trẻ.
Như
vậy thì, sở hữu có lẽ cũng không hẳn là luôn tốt như đại đa số mọi người cho rằng
như vậy. Người xưa có lẽ đã muốn gửi gắm điều này qua câu chuyện “tái ông thất
mã”. Câu chuyện cũ rích, nhưng để thấm được giá trị của nó, thì có lẽ con người
ngày nay vẫn còn ở rất xa điểm hiểu thấu và vận dụng đối với vấn đề này.
Xin
nói rõ rằng sở hữu là một đặc tính rất cố hữu của con người. Tôi không phải là
một ngoại lệ. Nhưng, xin đặt vấn đề ra đây để tự nhắc nhở mình, đồng thời cũng
muốn chia sẻ với mọi người, để đôi lúc, đâu đó, có thể nhớ đến, nghĩ ngược nghĩ
xuôi, rồi tiết giảm tính sở hữu, bớt buồn vui với những được mất, và có lẽ như
vậy thì sẽ cảm thấy tự do, hạnh phúc hơn.
